حاج آقا واحدی: یک سوال استسی هست که در بحث عدل مطرح می شود و آن این است: جایگاه اعمال نیک غیر مسلمانان نزد خدا چیست؟ آیا آنها هم به ثواب می رسند یا نه؟ آیا خدا در قبال اعمال خوبشان به آنان پاداش می دهد؟
اگر بگوییم کافر یا غیر مسلمان کارهای خوبش کلا نادیده گرفته می شود، این با عدل الهی منافات دارد. یعنی می توان این سوال را مطرح کرد که پس فمن یعمل مثقال ذره خیرا یره چه می شود؟ عدل خدا چه می شود که نزد او کار خوب با کار بد تفاوت دارد و نباید به هردو به یک شکل نگاه کند؟
اما اگر بگوییم کارهای خوب، خوب هستند حتی اگر خدا برای آنها حکمی نازل نمی کرد و کار خوب در دستگاه خداوند بی مزد نمی ماند، بنابراین کافر هم اگر کار خوب بکند ثواب دارد و پاداش می گیرد، آن وقت سوال این است که پس نقش دین چه می شود؟ چه فرقی می کند که من مسلمان باشم یا نباشم؟ اگر من مسلمان نباشم و کارهای نیک انجام بدهم و ثواب ببرم چه فرقی با مسلمان ها دارم و مسلمان ها چه امتیازی بر من دارند؟ یعنی اگر اینطور است چه ضرورتی داشت که خداوند دین معرفی کند و پیامبر بفرستد؟
آقای شیرعلی: کاربرد دین چیست؟ آیا فقط در حد همان چارچوبهاست؟ این چارچوبها را بشر نمیتواند کامل بفهمد!
خانم الله وردی: درست است دین اسلام کاملترین دین است اما با توجه به هر کار خوبی خدا پاداش میدهد چون همه پیامبرها را خدا قرار داده برای هدایت و تمام پیروانشان هم جز هدایت شدگانند.
آقای شیرعلی: دین ها تا قبل از اسلام در یک محدوده زمانی معتبر بود. هر پیامبری از پیشینیان خودش میتواند شفاعت کند اما وقتی پیامبر دیگری می آید، این محدودیت زمانی اجرا می شود. بنابراین در زمان پیامبر جدید پیروان پیامبر گذشته دیگر حجتی ندارند که بتوانیم بگوییم بر حق هستند.
آقای چاکری: کار خوب،خوب است. قطعاً‌عدل الهی اینها را به یک میزان میسنجد.
آقای محسن: اگر یک آدم ملحد که اعتقاد به هیچ چیز ندارد خدا کارهای نیکش را نبیند و محاسبه نکند خلاف عدل است. اما اینکه بعضی مسلمانها کار نیک را به خاطر پاداش انجام دهند هم یک جوری درست نیست.
خانم الله وردی: ما نمیتوانیم میزان خدا را به صورت کامل بشناسیم. شاید یک آدم بدکار در لحظات آخر عمر خود پشیمان شود و به بهشت برود! ما نمیدانیم خدا چگونه برخورد میکند! مثل حر که در لحظات آخر به لشکر امام حسین (ع) پیوست.
آقای شیرعلی: مثال شما قابل قبول نیست. حر آدم پاک و ساده ای بود و لحظه ی آخر هم به ذاتش برگشت. اگر کسی عمدا و از روی اگاهی گناه کند تا آخر عمر، می تواند برگردد؟ وقتی عملی رخ میدهد کاربرد آن و تاثیر آن را خارج از دین و غیر دین باید دید. شاید به کسی که داخل دین بوده ظرفیتهای رشد بیشتری داشته باشد و چون استفاده نکرده مورد سوال قرار گیرد. اینها در پاداش تاثیر میگذارد.
آقا محسن: آدم دیندار به خاظر اطلاعش از عذاب و عقاب خدا شاید بعضی کارهای بد را انجام ندهد و اعمال نیک را انجام دهد. اما اگر همان ملحد با خلوص کاری را انجام دهد، ارزشش بیشتر است.خلوص در هر کاری باشد ارزشش زیاد است.
حاج آقا: عمل خوب، خوب است. چرا ارزش کار خوب ملحد بیشتر است؟ خیلی ها می گویند اصلا ارزش ندارد مگر اینکه مسلمان باشد؛ ما هنوز تکلیفمان با اینها روشن نشده شما از آنطرف بام پایین نیفتید..
آقا محسن: اگر کسی تمام تلاشش را بکند خدا قطعاً عملش را قبول میکند.
حاج آقا: ما به دنبال تعیین تکلیف برای خدا نیستیم.نه می توانیم نه دنبالش هستیم.. میگویند یکی از اعراب فوت کرد، پیامبر بر جنازه اش نماز خواند. زنش گفت: گوارایت باد این مرگ که بهشت بر تو واجب شد.
پیامبر فرمود: من که پیغمبر خدا هستم نمی دانم سرنوشت آن دنیایم چیست؛ آنوقت تو چطور به این نتیجه رسیدی که جایگاهش بهشت است؟
آقای کمالی: خدا میگوید: ای انسان تو را آفریدم که مرا عبادت کنی وگرنه تو هم مثل بقیه حیوانات به زندگی خود ادامه بده! هرچقدر بیشتر به سمت حقیقت برویم بیشتر به سمت تکامل میرویم. و این تکامل به سمت معبود همان بهشت است. انسانی که بدون انگیزه الهی عملی را انجام دهد یا عملش از روی غریزه است یا روانی است! اگر به انگیزه حقیقت در حال حرکت کردن هستیم مطمئناً‌به نتیجه میرسیم.
حاج آقا: ما وقتی میگوییم تسلیم بودن یعنی طرف کافر نباشد. مسلمان یعنی کسی که در برابر حقیقت تسلیم است. اگر کسی تسلیم باشد در برابر حقیقت، حتی اگر به دین اسلام نرسیده باشد کسی نمیتواند بگوید به بهشت نمیرود. ما 2 نوع کفر داریم. یکی کفر همراه با عناد یکی کفر به دلیل عدم دستیابی به حقیقت. این جاهل قاصر است.اما یکی هم جاهل مقصر است. در قران هم داریم تا آیه را به گوش تو نرسانیم عذاب نمیدهیم. و ما کنا معذبین حتی نبعث رسولا
اما در اعمال خیر شرط قبولی ایمان است. ما یک حسن فاعلی داریم و یک حسن فعلی. کار نیک حسن فعلی است اما بعد از آن باید دید انگیزه ی انجام ان چه بوده است؟ این میشود حسن فاعلی. خدا گفته من را عبادت کنید؛ یعنی بدانید که مقصدی متعالی دارید.. مقصدی که خداست.
آقا محسن: اگر بگویند خوبی کن تا خوبی ببینی و بر این اساس کاری را انجام بدهند چه؟
آقای شیرعلی: انسان روح دارد و تمام اعمال اعم از خوب و بد، روح را تحت تاثیر قرار میدهد. این اعمال که صورت میگیرد حی و زنده است . وقتی ادم سنگین است نمیتواند خیلی از اعمالش را انجام دهد. نماز را با لذت نمیخواند. اعمال همان لحظه تاثیر میگذارد.اگر بخواهد یک انسان کاری را خوب انجام دهد و عقلی هم باشد فطری است. وقتی یکی به خودش نارنجک میبندد یک اشتیاق روحی است و اعمال خوبی که او را از پشت هل میدهند. هر عمل حسن و قبح ذاتی دارد. دروغ گفتن بد است و چون بد بوده خدا انرا تقبیح کرده است.این از لحاظ حسن فعلی. اما قوانین دینی میگوید باید حسن فاعلی هم داشته باشد.
حاج آقا: کافر اگر کار خوب انجام دهد در همین دنیا به پاداشش میرسد. اما "الاعمال بالنیات" عمل صالح را خدا بالا میبرد یعنی چه؟ یعنی فقط حسن فعلی کافی نیست باید حسن فاعلی هم داشته باشد.